1,667 Общее количество просмотров,  1 Просмотров сегодня

          Кулун тутар 24 кунугэр Улахан Ааҥҥа “Айар кут” түмсүү бастакы “Айар кут ыллыгынан” хоһооннорун хомуурунньугун сүрэхтэниитэ буолла.

      Саха киһитэ ураты поэтическай өйдөөҕүн-санаалааҕын, уус-ураннык айар-хоһуйар дьоҕурдааҕын бэрт былыргыттан бэлиэтии, сөҕө көрбүттэрэ. Ол да иһин саха литературата күүстээх поэзиянан саҕаламмыта, сайдыбыта. “Поэзия – киһи саныыр санаатын үрдүк чыпчаала, киһи өйүн өрөгөйө”, — диэбитэ саха народнай суруйааччыта Семен Данилов. Онон поэзия, чахчыта да, сүрэх муудараһа буолан, иэйиини кытта санаа тэҥинэн кыттыһан айымньыны үөскэтэллэр.

        Кинигэ  30 экземплярынан “Долун” типографияҕа бэчээттэнэн таҕыста.  Хомуурунньукка барыта 14 автор  үстүү хоһоонноро уонна прозаик, биир дойдулаахпыт Егор Федоров-Долун кэпсээннэрэ киирдилэр. “Айар кут ыллыгынан” хомуурунньугу  Татьяна Егоровна Пудова хомуйан онордо.

          Пудова Татьяна Егоровна — “Көмүлүөк” түмсүү кэрэ куоластаах ырыаһыта, уран тарбахтаах иистэнньэҥ, хомоҕой тыллаах хоһоонньут, күн күбэй ийэ, эйэҕэс эбэ. Айар үлэнэн 2020 сылтан дьарыктанар. 20-чэ хоһоон, 7 ырыа автора.  “Дьүөгэбэр” хоһоонун Сиэн Тиитэп матыыптаан Вероника Миронова ырыа гынан көтүтэн, дьон-сэргэ сөбүлээн истэр ырыата буолла. Хоһоонноро Республика хоһоонньуттарын хомуурунньугар бэчээттэммиттэрэ, араас таһымнаах күрэхтэргэ бочуоттаах миэстэҕэ тиксибиттэрэ, анал ааттарынан бэлиэтэммиттэрэ.

      Кинигэ сүрэхтэниитигэр түмсүү салайааччытыгар Римма Черемкинаҕа уонна хоһоонньуттарга элбэх истиҥ тыл этилиннэ, ис сүрэхтэн тахсар хоһооннор ааҕылыннылар, хас биирдии хоһоонньут айар үлэтэ сырдатылынна.  Хомоҕой хоһооҥҥо ылбаҕай ырыа уһуктаҕас дииллэр, ол курдук биһиги айар куттаах биир дойдулаахтарбыт хоһооннорун  ымыылаах ырыа айааччылар көмүс дорҕоон буолан көтүппуттэрэ. Ырыа буолбут хоһооннор тэрээһини олус киэргэттилэр,  төрөөбүт Улахан Ааммыт ураты кэрэтин хайдах эрэ субу иннибитигэр баардыы ойуулаан көрдүбүт. Ол курдук, Туяра Федорова-Тууйа, Айна Олесова, Зоя Тимофеева, Татьяна Пудова, Тимофей Марков, Марина Васильева хоһоонноругар ырыалар ылланнылар, Вера Соломонова, Зинаида Иванова, Римма Трофимова, Людмила Андреева бэйэлэрин хомоҕой хоһооннорун аахтылар.

       Саха киһитэ – айылҕа оҕото. Ол да иһин хайа да киһи төрөппүт ийэтин, аҕатын тэҥэ төрөөбүт төрүт буорун, дойдутун, кини имэҥнээх сытын – сымарын, сайыҥҥы, күһүҥҥү, кыһыҥҥы уонна сааскы кэрэ көстүүтүн, аламай маҕан күнүн, ааҕан сиппэт чаҕыл сулустарын сүрэҕэр ылынан, дууһатыгар кистээн, айылҕа барахсаҥҥа үҥэн-сүктэн, силбиһэн улааттаҕа.  Биһиги хоһоонньуттарбыт айылҕа хас биирдии  көстүүтүн сүрэхтэрин уонна ис дууһаларын нөҥүө аһаран, ааҕааччыларга тириэрдэллэр. Кинилэр ойуулуур алаастара, отторо-мастара, айылҕата – алыптаах остуоруйа дойдутун санаталлар. Айылҕа кырааскатын, өҥүн, сытын-сымарын барытын тириэрдэргэ дылылар.   Мантан айар куттаахтарбыт айылҕалыын быстыспат ситимнээхтэрэ  көстөр.

      Кинилэр саха төрүт культуратын, фольклорун өрө тутар буоланнар, хоһоонноро сахалыы тыыннаахтар, саха киһитигэр олус чугастар. Ааҕааччыга ураты хартыына буолан оҕо сааһы, кэрэ кэмнэри санаталлар. Онно күөстүү оргуйар уйулҕа хамсааһына, санаа оонньооһуна, үөрүү өрөгөйө, санньыар санаа, күннээҕи олох күргүөмэ. Киһи бу сиргэ дьиэ кэргэнинэн, доҕотторунан дьоллооҕун итэҕэтиилээхтик хоһуйаллар.

      Таптал – хоһоонньут өйдөбүлүгэр айылҕа ураты дьиктитэ, киһи уйаҕас уйулҕата. Биһиги хоһоонньуттарбыт  хоһоонноругар таптал айылҕа, олох, киһи, төрөөбүт дойду курдук дириҥ, баай ис хоһоонноохтор. Айар куттаахтарбыт нарын – намчы ырыаларыгар, хоһоонноругар дууһа көҥүл иэйиитэ, санаа дохсун баҕата уонна лирика сылаас тыына этиллэр.

      Кинигэ сүрэхтэниитин түмүгэр көрөөччүлэр эҕэрдэ, махтал тылларын эттилэр. Тимофей Марков уонна “Аан-Аартык” КК түмсүү хоһоонньуттарыгар минньигэс торт бэлэх ууннулар.

      “Айар кут” тумсүүнү  өссө төгүл бастакы кинигэҕит сүрэхтэммитинэн эҕэрдэлиибит. Эһиэхэ айар үлэҕитигэр саҥа үктэллэри дабайан, киэҥ суолу тэлэн, кимиилээхтик  үлэлээн ааҕааччы киэҥ эйгэтигэр тахсан, литератураҕа эрэллээхтик киириэххит диэн эрэнэбит. Хоһоонноргут ырыа буолан уостан түспэккэ ыллана турдуннар. Сырдыкка-кэрэҕэ дьулуургутунан, өссө да айа-тута, дьоҥҥутун-сэргэҕитин үөрдэ туруҥ!

Альбина Трифонова

Улахан Аан олохтоох бибилэтиэкэтэ